Bạn có nhớ những bức tường rêu phong cổ kính trong các ngôi chùa cổ? Hay những họa tiết hoa văn sống động trên cổng làng, đình chùa? Đó chính là một dạng thức sơ khai của nghệ thuật phù điêu. Vậy chính xác thì Phù điêu Là Gì? Hãy cùng LaLaGi khám phá nét đẹp “nửa thực nửa ảo” của loại hình nghệ thuật độc đáo này nhé!
Phù Điêu: Khi Nghệ Thuật “Phập Phồng” Giữa Hai Lớp Không Gian
Ý Nghĩa Của Phù Điêu
Phù điêu (tiếng Pháp: bas-relief, tiếng Anh: relief) là một loại hình điêu khắc, trong đó hình ảnh được nhô lên khỏi mặt phẳng nền. Nói một cách dễ hiểu, nếu như tượng tròn là “đủ đầy” ba chiều thì phù điêu lại mang dáng dấp “lửng lơ”, “nửa kín nửa hở” với hai phần ba chiều.
Phân Loại Phù Điêu
Dựa vào mức độ nhô ra của hình khối so với mặt phẳng nền, người ta phân chia phù điêu thành ba loại chính:
- Phù điêu nổi cao (high relief): Hình khối nhô lên khỏi mặt phẳng nền hơn một nửa thể tích thực của nó. Ví dụ: Tượng Laocoon và các con trai bị rắn siết (thế kỷ 1 TCN).
- Phù điêu nổi thấp (low relief): Hình khối nhô lên khỏi mặt phẳng nền ít hơn một nửa, tạo cảm giác như hình ảnh vừa được “lột” ra từ mặt phẳng. Ví dụ: Các tác phẩm phù điêu trang trí trên trống đồng Đông Sơn.
- Phù điêu chìm (intaglio relief): Hình khối được “khắc lõm” vào trong lòng mặt phẳng nền. Ví dụ: Các con dấu, ấn triện thời xưa.
Phù điêu nổi cao
Chất Liệu Và Ứng Dụng Đa Dạng Của Phù Điêu
Từ thời xa xưa, con người đã biết ứng dụng nghệ thuật phù điêu vào nhiều mục đích khác nhau, từ trang trí cho đến ghi chép lịch sử, thờ cúng tâm linh. Một số chất liệu phổ biến để tạo nên tác phẩm phù điêu bao gồm:
- Đá: Đá cẩm thạch, đá granite, đá vôi… với ưu điểm là độ bền cao, thường được sử dụng trong các công trình kiến trúc đồ sộ, uy nghiêm.
- Gỗ: Chất liệu gần gũi, dễ chạm khắc, thường được sử dụng trong kiến trúc nhà cổ, đình chùa, miếu mạo…
- Đồng: Mang đến vẻ đẹp cổ kính, sang trọng, thường được dùng để chế tác tranh đồng, đồ thờ cúng…
- Gốm, sứ: Tạo nên nét đẹp tinh xảo, thường được ứng dụng trong trang trí nội thất, đồ gia dụng.
Ngày nay, với sự phát triển của khoa học công nghệ, các chất liệu mới như composite, thạch cao… cũng được ứng dụng rộng rãi trong sáng tác phù điêu, mang đến nhiều sự lựa chọn đa dạng cho người nghệ sĩ và người thưởng lãm.
Phù Điêu Và Nét Văn Hóa Tâm Linh Của Người Việt
Đối với người Việt, phù điêu không chỉ đơn thuần là một loại hình nghệ thuật mà còn mang đậm yếu tố tâm linh. Từ những bức phù điêu “Cá chép hóa rồng” biểu trưng cho sự học hành tấn tới, thành đạt, cho đến những bức tranh “Tứ linh” (Long – Lân – Quy – Phụng) mang ý nghĩa cầu mong sự thịnh vượng, may mắn, phù điêu đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa tinh thần của người Việt.
Phù điêu tứ linh
Từ Chùa Một Cột Đến Những Bức Tường “Thở” – Hành Trình Nâng Tầm Nghệ Thuật Phù Điêu Việt Nam
Nghệ thuật phù điêu đã xuất hiện ở Việt Nam từ rất sớm. Những di chỉ khảo cổ học đã chứng minh sự hiện diện của loại hình nghệ thuật này từ thời tiền sử. Trải qua hàng nghìn năm lịch sử, phù điêu Việt Nam đã đạt đến đỉnh cao với những công trình kiến trúc độc đáo như:
- Chùa Một Cột (Hà Nội): Hình ảnh hoa sen thanh tao, thoát tục được chạm khắc tinh xảo trên cột đá, tạo nên một công trình kiến trúc độc đáo, là biểu tượng cho tinh hoa văn hóa Việt Nam.
- Văn Miếu – Quốc Văn Miếu (Hà Nội): Nơi đây lưu giữ những bức phù điêu rồng đá mang đậm dấu ấn thời Lê, thể hiện sự uy nghiêm, bề thế của triều đại phong kiến hưng thịnh.
- Lăng tẩm triều Nguyễn (Huế): Các lăng tẩm của các vị vua triều Nguyễn là một “bảo tàng” khổng lồ về nghệ thuật phù điêu với những bức tranh đá, tranh gốm, tranh men mô tả cuộc sống cung đình, cảnh sắc thiên nhiên, con người xứ Huế…
Ngày nay, nghệ thuật phù điêu vẫn tiếp tục được gìn giữ và phát triển bởi các nghệ nhân tài hoa. Những bức tường “thở” bằng phù điêu đã và đang góp phần tô điểm thêm vẻ đẹp cho các công trình kiến trúc hiện đại, mang đến một hơi thở mới, hiện đại hơn cho loại hình nghệ thuật truyền thống này.
Muốn Tìm Hiểu Thêm Về Nghệ Thuật?
Bạn đọc có thể tham khảo thêm về các loại hình nghệ thuật khác như phù ne, cao giò tại website của Lalagi!
Kết Luận
Phù điêu, loại hình nghệ thuật “nửa thực nửa ảo”, đã và đang hiện hữu xung quanh chúng ta, góp phần làm đẹp cho cuộc sống. Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về phù điêu là gì, cũng như vẻ đẹp và ý nghĩa của loại hình nghệ thuật đặc sắc này.
