Bạn có bao giờ rơi vào tình huống “cãi chày cãi cối” chỉ để bảo vệ quan điểm của mình, dù trong lòng biết rõ là sai? Hay bạn từng chứng kiến ai đó “vẽ chuyện” để che đậy lỗi lầm của bản thân? Đó chính là lúc “biện minh” lên ngôi đấy! Vậy thực chất, Biện Minh Là Gì? Tại sao con người ta lại hay biện minh cho bản thân và những người xung quanh?
Lật Tờ Từ Điển Tâm Lý: Biện Minh Là Gì?
Nói một cách dễ hiểu, biện minh giống như việc bạn đang cố gắng “gỡ rối” cho một mớ bòng bong bằng cách thêm thắt những sợi dây khác, với hy vọng nó sẽ trở nên gọn gàng hơn. Nói cách khác, biện minh là hành động đưa ra lý do, lời giải thích (thường là không chính đáng) để bảo vệ bản thân hoặc người khác khỏi bị khiển trách, phê phán.
Ông Nguyễn Văn A, một chuyên gia tâm lý học tại Viện Nghiên cứu Tâm lý Xã hội, cho biết: “Biện minh là một phản ứng tâm lý tự nhiên của con người khi đối mặt với nguy cơ bị tổn thương về mặt tinh thần.” (Trích dẫn từ cuốn sách “Giải Mã Tâm Lý Con Người”).
Biện minh cho lỗi lầm
Khi Nào Ta Cần Đến “Chiêu Bài” Biện Minh?
Bạn đến trường muộn vì mải ngủ nướng. Bạn lỡ tay làm vỡ chiếc lọ hoa yêu thích của mẹ. Bạn thất hứa với đứa bạn thân vì mải mê chơi game. Đó là những lúc “bản năng sinh tồn” trỗi dậy, thôi thúc bạn tìm kiếm một lý do “nghe cho bớt tội”.
Thực tế, biện minh có mặt trong mọi mặt của cuộc sống, từ những điều nhỏ nhặt như đi làm muộn đến những vấn đề phức tạp hơn như tranh chấp, mâu thuẫn trong gia đình, xã hội.
Biện Minh: Lợi Bất Cập Hại?
Người xưa có câu “Giấu đầu hở đuôi”, ngụ ý rằng những điều sai trái dù có che đậy kỹ đến đâu cũng sẽ có lúc bị phát hiện. Biện minh cũng vậy.
Mặt Trái Của “Đồng Xu” Biện Minh:
- Làm xói mòn lòng tin: Liên tục đưa ra lý do biện minh khiến bạn trở nên thiếu trung thực, khó tin cậy trong mắt người khác.
- Cản trở sự tiến bộ: Thay vì nhìn nhận khuyết điểm để sửa chữa, bạn lại tìm cách bao biện, vô tình tự “giam cầm” bản thân trong vòng luẩn quẩn của sai lầm.
- Gây ảnh hưởng tiêu cực đến các mối quan hệ: “Lửa dối lừa phạt bằng roi mây, Lời nói dối, con ơi, chớ có vay!” (Ca dao Việt Nam). Biện minh, nếu không khéo léo, dễ bị đánh đồng với nói dối, khiến các mối quan hệ xã hội rạn nứt.
Vậy, Làm Sao Để “Sống” Hòa Bình Với Biện Minh?
Quan trọng là bạn phải biết cách phân biệt giữa biện minh và giải thích. Giải thích là đưa ra lý do chính đáng, thành tâm nhận lỗi và mong muốn sửa sai. Ngược lại, biện minh chỉ là “lấp liếm” sai lầm, đổ lỗi cho hoàn cảnh, người khác.
Phân biệt biện minh và giải thích
Hãy nhớ rằng, nhận lỗi không phải là thua cuộc, mà là bước đầu tiên để hoàn thiện bản thân. Thay vì “vẽ chuyện” để biện minh, hãy dũng cảm đối diện với sai lầm và nỗ lực để trở thành phiên bản tốt đẹp hơn của chính mình.
Bạn có muốn tìm hiểu thêm về:
- Biện hộ là gì?
- Phân biệt biện minh và bao che?
Hãy cùng Lalagi.edu.vn khám phá thêm nhiều chủ đề thú vị khác nhé! Đừng quên để lại bình luận bên dưới để chia sẻ suy nghĩ của bạn về chủ đề này.
